In tijden van maatschappelijke onrust gaan mensen nadenken over rechtvaardigheid en de inrichting van de samenleving. De geschiedenis lijkt ons dit te vertellen, omdat juist in die tijden van onrust filosofische teksten hierover gingen. Het is dus best bijzonder om te constateren dat er in de afgelopen jaren relatief weinig of maatschappij en rechtvaardigheid is geschreven. Wel over een heleboel andere onderwerpen.

Kennelijk leven we niet in tijden van maatschappelijke onrust, toch is er politiek heel wat aan de hand. Het populisme wint terrein en Brexit beheerst de krant. Het verbaast me wel enigszins dat Brexit nauwelijks heeft geleid tot politieke bezinning in Europa, tenminste niet dat ik het gezien heb. We maken ons vooral zorgen om de economische consequenties niet op de maatschappelijke en politieke implicaties.

Nog zo eentje: Langs allerlei kanten ontvangen we berichten over het lijden (met een lange ij) van de aarde door toedoen van de mens. De weerbaarheid van de aarde is niet meer afdoende om ons gedrag op te vangen. Diersoorten en planten gaan er aan en we worden geconfronteerd met veranderende vegetatie. Wederom draait het vooral om financiële componenten: wie gaat dat betalen? En wat als we onze levensstijl moeten aanpassen. Technocraten kijken vooral naar de wetenschap: zij lossen het wel op, dan hoeven wij niets te veranderen.

Wat wel zichtbaar is in de filosofie, zij het in beperkte mate, is onze veranderende houding jegens dieren. Peter Singer is hiervan het bekendste voorbeeld. Maar zijn ideeën lijken al weer naar de achtergrond te verdwijnen.

Het internet doet de grenzen verdwijnen, binnen Europe kennen we deze al bijna niet meer. Het verwondert mij keer op keer, dat mensen hier 50 km vandaan een ander belastingstelsel hebben, andere wetten kennen en een andere gezondheidszorg kennen. Louter en alleen door de geografische positie. Terwijl de meeste mensen er niets aan kunnen doen, waar ze geboren zijn, en dus in welk systeem ze terecht komen. Bedrijven maken handig gebruik van de huidige openheid om handel te drijven, kosten te besparen en weinig belasting te betalen.

En hoewel de mens zich in alle tijden verkaste over de aarde en andere plekken zocht om te gaan leven, lijkt menigeen zich hier in onze tijd forse zorgen over te baren.

Geen van de ‘oude’ filosofen schreef ooit over een dergelijke samenleving. Wat is nog rechtvaardig te noemen in onze wereld? Rechtvaardigheid lijkt een veel grotere scoop te hebben dan mensen binnen de eigen landsgrenzen, ze overstijgt zowel landen als soorten. Rechtvaardigheid gaat over het verdelen van kosten en het creëren van kansen en mogelijkheden via onderwijs. Rede genoeg zou ik zeggen om als filosoof weer eens goed na te denken en deze vragen opnieuw te stellen.

Maar ik vrees het ergste: het gaat ons te goed! We hebben weinig zorgen om ons dagelijks bestaan! Laten we dus maar weer gaan nadenken over Zorg voor het zelf, het Veranderen van je eigen leven en concepten als rechtvaardigheid vergeten… zolang het mij goed gaat dan...