May 2012
Op vakantie in je hoofd
08/05/12 19:40
Deze column was de eerste column van het filosofisch café, gehouden in het park op woensdag 22 juli 2009. We hebben hem hier geplaatst omdat het min of meer weergeeft wat de achterliggende gedachten zijn van een filosofisch café.
“Deze eerste column, als inleiding van de pauze, gaat over het vrije denken. Ik hoop niet dat ik jullie hiermee afschrik maar wel dat ik je hiermee aanzet om iedere schroom te laten varen.
Het filosoferen onder een boom of al wandelend is een zeer oud fenomeen. Socrates wandelde in zijn dialogen, Erasmus zocht graag een buitenverblijf op. En wij zitten hier nu in het park. En toch geloof ik niet dat het buiten zijn nu zo noodzakelijk is. Het samen zijn echter wel. Denken is eigenlijk, zelfs als je het in je eentje doet, een dialoog. Al gauw nemen we in gedachten minstens twee rollen aan. We gaan de dialoog aan met onszelf. Samen zijn met anderen creëert een uitgebreidere dialoog. Een onverwacht samenspel zonder dat we het resultaat hadden kunnen voorspellen.
Hiermee is onze filosofie in het park een vorm van handelen, volgens de betekenis van Hannah Arendt. En toch heb ik hier wat moeite mee. Wellicht een beetje ambitieus maar toch. Zij stelt dat we in het handelen onszelf openbaren en dit ondersteunen we door te spreken. Juist in het denken, in het hardop denken en het vrijdenken zeggen we dingen die we niet bedoelen te zeggen, vertellen we verhalen die we niet ondersteunen, komen met standpunten die niet altijd die van ons zijn, en vaak bedenken we ons ook nog eens. Gedachten openbaren zich, maar vaak zonder de spreker prijs te geven. En dat is - denk ik - ook maar goed ook!
Filosofie vraagt om vrij denken, zonder aangezicht des persoons. Juist omdat we niet persoonlijk worden aangekeken op het door ons gesproken woord kunnen we zeggen wat we denken dat nodig is om tot nieuwe gedachten te komen. Mochten de gedachten ethisch bevraagd moeten worden, dan kan dat, maar wel los van de lopende gedachtegang. Normen veranderen en vrij denken vraagt om waardenloos denken, iedere norm mag, sterker nog: moet even van tafel om ruimte te laten voor de vrije gedachten. Dit betekent niet dat we moeten provoceren om te provoceren of dat we moeten spreken omdat we onszelf zo graag horen spreken. Het herhalen van eerder genoemde ideeën, zoals dit in de politiek wel gebruikelijk is, is ook niet zo zinnig, omdat we dan alleen maar in cirkels blijven rondlopen en deze willen we nu juist graag doorbreken. We hoeven ons echter nooit te schamen omdat we constructief willen bijdragen, ook al schijnen onze gedachten nog zo idioot, ze kunnen net dat stapje buiten de cirkel zetten, waardoor het nieuwe kan ontstaan.
En vrijheid van het denken vraagt dus wel degelijk om een buiten zijn. Misschien niet direct een ‘fysiek buiten zijn’, maar wel een ‘buiten je normale gedachten zijn’. Dus even buiten je standaard idee stappen, Je stokpaardjes vrij laten rondlopen, ruimte maken voor nieuwe gedachten en ideeën. Daarmee is filosoferen eigenlijk een beetje hetzelfde als op vakantie gaan. We creëren alleen niet een fysiek andere omgeving, maar wel een nieuwe denkomgeving.”
Auteur: Jacomijn Hendrickx
“Deze eerste column, als inleiding van de pauze, gaat over het vrije denken. Ik hoop niet dat ik jullie hiermee afschrik maar wel dat ik je hiermee aanzet om iedere schroom te laten varen.
Het filosoferen onder een boom of al wandelend is een zeer oud fenomeen. Socrates wandelde in zijn dialogen, Erasmus zocht graag een buitenverblijf op. En wij zitten hier nu in het park. En toch geloof ik niet dat het buiten zijn nu zo noodzakelijk is. Het samen zijn echter wel. Denken is eigenlijk, zelfs als je het in je eentje doet, een dialoog. Al gauw nemen we in gedachten minstens twee rollen aan. We gaan de dialoog aan met onszelf. Samen zijn met anderen creëert een uitgebreidere dialoog. Een onverwacht samenspel zonder dat we het resultaat hadden kunnen voorspellen.
Hiermee is onze filosofie in het park een vorm van handelen, volgens de betekenis van Hannah Arendt. En toch heb ik hier wat moeite mee. Wellicht een beetje ambitieus maar toch. Zij stelt dat we in het handelen onszelf openbaren en dit ondersteunen we door te spreken. Juist in het denken, in het hardop denken en het vrijdenken zeggen we dingen die we niet bedoelen te zeggen, vertellen we verhalen die we niet ondersteunen, komen met standpunten die niet altijd die van ons zijn, en vaak bedenken we ons ook nog eens. Gedachten openbaren zich, maar vaak zonder de spreker prijs te geven. En dat is - denk ik - ook maar goed ook!
Filosofie vraagt om vrij denken, zonder aangezicht des persoons. Juist omdat we niet persoonlijk worden aangekeken op het door ons gesproken woord kunnen we zeggen wat we denken dat nodig is om tot nieuwe gedachten te komen. Mochten de gedachten ethisch bevraagd moeten worden, dan kan dat, maar wel los van de lopende gedachtegang. Normen veranderen en vrij denken vraagt om waardenloos denken, iedere norm mag, sterker nog: moet even van tafel om ruimte te laten voor de vrije gedachten. Dit betekent niet dat we moeten provoceren om te provoceren of dat we moeten spreken omdat we onszelf zo graag horen spreken. Het herhalen van eerder genoemde ideeën, zoals dit in de politiek wel gebruikelijk is, is ook niet zo zinnig, omdat we dan alleen maar in cirkels blijven rondlopen en deze willen we nu juist graag doorbreken. We hoeven ons echter nooit te schamen omdat we constructief willen bijdragen, ook al schijnen onze gedachten nog zo idioot, ze kunnen net dat stapje buiten de cirkel zetten, waardoor het nieuwe kan ontstaan.
En vrijheid van het denken vraagt dus wel degelijk om een buiten zijn. Misschien niet direct een ‘fysiek buiten zijn’, maar wel een ‘buiten je normale gedachten zijn’. Dus even buiten je standaard idee stappen, Je stokpaardjes vrij laten rondlopen, ruimte maken voor nieuwe gedachten en ideeën. Daarmee is filosoferen eigenlijk een beetje hetzelfde als op vakantie gaan. We creëren alleen niet een fysiek andere omgeving, maar wel een nieuwe denkomgeving.”
Auteur: Jacomijn Hendrickx
Comments